کد مطلب:34483 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:18

گنجینه پرسمان » اعتقادات

چرا فرضيه تكامل و اعتقاد به مذهب، لزوماً حاوي تناقض نيستند؟

جواب اين است كه اولاً آنچه علوم در اين زمينه بيان داشتهاند فرضيههايي است كه دائماً تغيير كرده و اصلاح شده و يا باطل شناخته شده و فرضيهاي ديگر جانشين آن شده است. با اينچنين فرضيههايي نميتوان مطلبي را كه در يك كتاب آسماني آمده است، اگر به صورت صريح و غير قابل توجيهي بيان شده باشد، مردود شناخت و آن را دليل بر بياساسي اصل مذهب شمرد و بياساسي مذهب را دليل بر نبودن خدا گرفت.
ثانياً علوم در اين جهت سير كرده است كه تغييرات اساسي كه در جانداران پيدا شده، خصوصاً مراحلي كه نوعيت، تغيير يافته و ماهيت عوض شده است، به صورت جهش يعني سريع و ناگهاني بوده است. ديگر مسألة تغييرات بسيار بطيء و نامحسوس و كُند و متراكم مطرح نيست. وقتي كه علم ممكن دانست كه طفل يكشبه ره صدساله برود، چه دليلي در كار است كه چهل شبه ره صدها ميليونساله را نرود؟ آنچه در كتب مذهبي آمده است، فرضاً صراحت داشته باشد كه «آدم اول» مستقيماً از خاك آفريده شده است، به شكلي بيان شده كه نشان ميدهد ملازم با نوعي فعل و انفعال در طبيعت بوده است. در آثار مذهبي آمده است كه طينت آدم چهل صباح سرشته شد. چه ميدانيم؟ شايد همة مراحلي را كه به طور طبيعي، اولين سلول حياتي بايد در طول ميلياردها سال طي كند تا منتهي به حيواني از نوع انسان بشود، سرشت و طينت «آدم اول» به اقتضاي شرايط فوقالعادهاي كه دست قدرت الهي فراهم كرده بوده است، در مدت چهل روز طي كرده باشد؛ همچنانكه نطفة انسان در رحم در مدت نه ماه تمام مراحلي را كه ميگويند اجداد حيواني انسان در طول ميلياردها سال طي كردهاند، طي ميكند.
ثالثاً فرض ميكنيم آنچه در علوم در اين زمينه آمده است بيش از حد فرضيّه است و از نظر علوم، قطعي است وهم فرض ميكنيم كه ممكن نيست شرايط طبيعي به صورتي فراهم شود كه ماده، مراحلي را كه در شرايط ديگر كند و بطيء طي ميكند در آن شرايط سريع و تند طي كند و از نظر علم قطعي است كه انسان اجداد حيواني داشته است. آيا ظواهر مذهبي غير قابل توجيه است ما اگر مخصوصاً قرآن كريم را ملاك قرار دهيم، ميبينيم قرآن داستان آدم را به صورت به اصطلاح سمبوليك طرح كرده است. منظورم اين نيست كه «آدم» كه در قرآن آمده نام شخص نيست، چون «سمبل» نوع انسان است ـابداًـ قطعاً «آدم اول» يك فرد و يك شخص است و وجود عيني داشته است؛ منظور اين است كه قرآن داستان آدم را از نظر سكونت در بهشت، اغواي شيطان، طمع، حسد، رانده شدن از بهشت، توبه و … به صورت سمبوليك طرح كرده است. نتيجهاي كه قرآن از اين داستان ميگيرد، از نظر خلقت حيرت انگيز آدم نيست و در باب خداشناسي از اين داستان هيچ گونه نتيجهگيري نميكند، بلكه قرآن تنها از نظر مقام معنوي انسان و از نظر يك سلسله مسائل اخلاقي، داستان آدم را طرح ميكند. براي يك نفر معتقد به خدا و رسول و قرآن كاملاً ممكن است كه ايمان خود را به خدا و قرآن حفظ كند و در عين حال داستان كيفيت خلقت آدم را به نحوي توجيه كند. امروز ما افرادي باايمان و معتقد به خدا و رسول و قرآن را سراغ داريم كه داستان خلقت آدم را در قرآن به نحوي تفسير و توجيه ميكنند كه با علوم امروزي منطبق است. احدي ادعا نكرده است كه آن نظريهها برخلاف ايمان به قرآن است. ما خودمان وقتي آن نظريهها را در كتابهاي مربوط به اين موضوع مطالعه ميكنيم در آنها نكات قابل توجه و تأمل زيادي ميبينيم، هرچند صددرصد قانع نشدهايم.
به هر حال، اين گونه مطالب را بهانة انكار قرآن و مذهب قرار دادن تا چه رسد بهانة انكار خدا قرار دادن، بسيار دور از انصاف علمي است.
رابعاً فرضاً قبول كرديم كه ظواهر آيات مذهبي، غير قابل توجيه است و از نظر علمي هم تسلسل انسان از حيوان قطعي است؛ حداكثر اين است كه انسان ايمان خود را به كتب مذهبي از دست بدهد، چرا ايمان خود را به خدا از دست بدهد؟ اولاً شايد مذاهبي در جهان پيدا شوند كه دربارة خلقت انسان، به صراحت تورات، اصل انسان را مستقيماً از خاك ندانند. ثانياً چه ملازمهاي هست ميان قبول نداشتن يك يا چند يا همة مذاهب و ميان قبول نداشتن خدا؟ همواره در جهان افرادي بوده و هستند كه به خداوند ايمان و اعتقاد دارند ولي به هيچ مذهبي پاي بند نيستند.

---

مجموعه آثار شهيد مطهري ج1 –علل گرايش به ماديگري
شهيد مطهري